Yaz mevsiminin sona erip kış mevsimine girdiğimiz bugünlerde vatandaşlarımızın karbonmonoksit zehirlenmelerine karşı önlemler alması önemlidir. Ülkemizde Bilgisizlik yanlış kullanım ve ihmal yüzünden soba şofben kombi zehirlenmeleri her yıl kış aylarında özellikle alçak basınçlı havalarda tehlikeli boyutlara ulaşmaktadır. Baca temizliği düzenli olarak yapılmayan kombiler ve özellikle sobadan sızan karbonmonoksit gazı nedeniyle maalesef ülkemizin birçok yerinde olduğu gibi ilimizde de zaman zaman zehirlenme vakaları yaşanmaktadır.
Karbonmonoksit vücudu nasıl etkiler?
Karbonmonoksit (CO) gazı, solunduktan sonra akciğerlerden kana geçerek, alyuvar dediğimiz, kırmızı kan hücrelerinin içerisinde bulunan ve dokulara oksijen taşıyan hemoglobine oksijenden ortalama 200 kat daha hızlı ve çok sıkı bağlanarak karboksihemoglobin (COHb) oluşturur. Normalde havadaki oksijenleri oksihemoglobin şeklinde, hücrelere taşıyan alyuvarlar, karbon monoksit gazına maruz kaldığımız süre boyunca, yeterince oksijen taşıyamadığından, hücreler ölmeye başlar ve özellikle beyin başta olmak üzere, kalp ve diğer organlar fonksiyon göremez duruma gelir. Hücre ölümlerinin ilk etkisi beyinde görüldüğünden, vücudun ilk tepkisi baş dönmesi ile baş ağrısıdır. Karbonmonoksit gazının yoğunluğu ve süresi zehirlenmede önemli olup, belirli bir seviyeden sonra hastaya, acil müdahale edilse bile, beyin hücrelerinde ölüm gerçekleşeceğinden geri dönüşü olmayan hasarlar oluşabilir.
Zehirlenme belirtileri nelerdir?
Karbonmonoksit gazına maruz kaldığımızda, kandaki hemoglobinin %20’si karboksihemoglobine dönüştüğünde, baş dönmesi ve baş ağrısı ile başlayan ilk belirtiler, sinyaller görülür, oran %50’ye çıktığında bilinç kaybı, %60-70 civarında ise ölüm gerçekleşir.
Hafif zehirlenme belirtileri;
- Baş ağrısı,
- Baş dönmesi
- Dalgınlık
- Mide bulantısı,
- Yorgunluk hissi
- Nefes darlığı
- Kalp çarpıntısı
Ağır zehirlenme belirtileri;
- Sersemlik
- Unutkanlık
- Kusma
- Ciltte kırmızılık
- Genel bitkinlik
- Kas krampları
- Bilinç kaybı
- Solunum durmasıyla ölüm
Karbonmonoksit zehirlenmesinde ilkyardım nasıl olmalıdır?
- Zehirlenen bir kişiye yardım eden kişi, kendisini de korumalıdır.
- Camlar açılmalı ya da kırılmalıdır.
- Kişi hızla ortamdan uzaklaştırılmalı, açık havaya çıkılmalıdır
- Acil Yardım Servisi (112 Hızır Acil) aranmalıdır
- Açık havaya çıkıldığında ya da tehlikeden uzaklaşıldığında, ağız ve burun temizlenme nefes alıp vermesi durmuşsa, suni solunuma( Temel Yaşam Desteğine) başlanmalıdır.
Karbonmonoksit zehirlenmesi nasıl tedavi edilir?
Karbonmonoksit zehirlenmesinin tedavisi, hastanın klinik durumuna ve kandaki ‘karboksi hemoglobin (COHb) miktarına göre yürütülür. Hastalara, oksijen ve serum takıldıktan sonra, hayati durumu kontrol altına alınıp, kalp, akciğer ve beyin fonksiyonları değerlendirilir. Karbonmonoksit zehirlenmesi şüphesi olan veya teşhisi konulan her hastaya, hızla yüksek dozda (tercihen %100) oksijen tedavisi başlanmalıdır.
Ağır karbonmonoksit zehirlenmesinde, karboksihemoglobin düzeyi % 40’dan fazla, kalp-dolaşım sistemi ve nörolojik bozuklukları fazla olduğundan, yaklaşık 4 saatlik %100 oksijen tedavisine rağmen düzelmezse, ‘hiperbarik oksijen tedavisine gerek vardır.
Karbonmonoksit zehirlenmesi için ne gibi önlemler alınabilir?
- Ev ve işyerlerinde doğal gaz ile kullanılan cihazların her yıl bakımlarını yaptırın.
- Doğalgaz cihazlarına yeterli oksijen sağlanması için hava girişini kapatmayın.
- Baca bağlantısının uygun olduğundan emin olun.
- Bacaların tıkanık olmadığı, temiz olduğundan emin olun.
- Şofben ve kombi ile ilgili problemlerin giderilmesi konusunda mutlaka yetkili servislere başvurun.
- Kapalı garajda araçlarınızı uzun süre çalışır durumda bırakmayın.
- Lodoslu havalarda, bacanız standartlara uygun değilse soba yakmayın.
- Karbon içeren yakıtların kullanıldığı yerlerde karbonmonoksit sensörleri kullanın.
- İş sağlığı, güvenliği kurallarına ve standartlarına uyun; bu konuda gereken özen ve duyarlılığı gösterin.
BİNGÖL İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ